Δείτε το χάρτη.
4 ώρες με αυτοκίνητο, 5 ώρες με ποδήλατο, 6 ώρες πεζοπορία, 8,5 χλμ.
Η διαδρομή 7 έχει συνολικό μήκος περίπου 5 χλμ. (στο βασικό κορμό της) και μπορείτε να την κάνετε είτε με το αυτοκίνητο είτε με τα πόδια, ενώ προτείνονται και τρεις δευτερεύουσες διαδρομές (συνολικού μήκους 1,5 χλμ. περίπου). Αν επιλέξετε να πεζοπορήσετε, υπολογίστε ότι θα χρειαστείτε περίπου 6 ώρες (χωρίς το χρόνο επιστροφής). Αν κάνετε τη διαδρομή με αυτοκίνητο, και πάλι θα χρειαστεί να περπατήσετε σε κάποια σημεία, μέσα από βατά μονοπάτια.
Το λιμάνι του Αδάμαντα είναι η αφετηρία. Aκολουθώντας προς Βορρά τον κεντρικό δρόμο προς Πλάκα, στα 400 μ. στρίβετε αριστερά στον κάθετο δρόμο, όπου θα δείτε τη σχετική σηματοδότηση Miloterranean. Περίπου 200 μ. μετά, στρίβετε δεξιά στον ανηφορικό τσιμεντόδρομο. Στην αρχή, περνάτε δίπλα από αγροκτήματα, κυρίως με ελιές. Όσο ανηφορίζετε στο λόφο το τοπίο αλλάζει και εμφανίζεται η τυπική φρυγανώδης βλάστηση της Μήλου. Θα συναντήσετε σχίνους (Pistacia lentiscus), φρύγανα (Genista acanthoclada), αστοιβές (Sarcopoterium spinosum), ασφάκες (Phlomis fruticosa), τεύκρια (Teucrium brevifolium), αλλά και αρωματικά φυτά όπως θυμάρι (Thymus capitatus), θρούμπι (Satureja thymbra) λεβάντα (Lavandula stoechas) και φασκόμηλο (Salvia triloba). Κατά την περίοδο των βροχών όλα είναι πράσινα. Δεκάδες είδη ποωδών φυτών εμφανίζονται ανάμεσα στα φρύγανα, με πιο εμφανή και αναγνωρίσιμα την ασκέλα (Asphodelus microcarpus) και την κουβαρασκέλα (Urginea maritima). Στα μέσα της άνοιξης ένα ξέσπασμα αρωμάτων και χρωμάτων κατακλύζει τη Μήλο, για να ακολουθήσει το καλοκαίρι όπου όλα τα φυτά, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, πέφτουν σε θερινό λήθαργο για να επιβιώσουν στο ξερό και καυτό καλοκαίρι της Μεσογείου. Τα πετρώματα που θα δείτε σ’ αυτή την περιοχή είναι ηφαιστειακοί τόφφοι σε αποχρώσεις του λευκού και του γκρι. Κυριαρχούν ορίζοντες με κομμάτια κίσσηρης συγκολλημένα με υαλώδες-κισσηρούχο συνδετικό υλικό, οι οποίοι εναλλάσσονται με ορίζοντες λεπτόκοκκης ηφαιστειακής τέφρας και άμμου. Η ηλικία των τόφφων ανάγεται στο Ανώτερο Πλειόκαινο.
Περίπου 1,2 χλμ. μετά την τελευταία διασταύρωση, στην κορυφή της ανηφόρας, στρίβετε αριστερά στο στενό χωματόδρομο. Είναι η πρώτη από τις 3 προτεινόμενες δευτερεύουσες διαδρομές. Μετά από 100 μ. περίπου μπορείτε να αφήσετε το αυτοκίνητό σας στο πλάτωμα και να συνεχίσετε προς τα νότια, διασχίζοντας για άλλα 150 μ. περίπου με τα πόδια το μικρό οροπέδιο όπου παλαιότερα καλλιεργούσαν σιτάρι και κριθάρι. Όλη η περιοχή μέχρι τη νότια πλαγιά του λόφου λέγεται Νύχια και είναι το ένα από τα δύο προϊστορικά λατομεία οψιδιανού (ή οψιανού) στη Μήλο (Ρ1) βόρεια του ακρωτηρίου Μπομπάρδα. Οι αποθέσεις του οψιδιανού, του μαύρου, γυαλιστερού, χαρακτηριστικού πετρώματος της Μήλου, είναι εύκολα προσβάσιμες από τη θάλασσα. Εδώ πρέπει να ανακάλυψαν τον οψιδιανό οι πρώτοι ναυτικοί του Αιγαίου, στο τέλος της Παλαιολιθικής εποχής, και τον μετέφεραν για πρώτη φορά στην Αργολίδα και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου. Στο σημείο αυτό πρέπει να έφταναν οι ψαράδες της Μεσολιθικής εποχής και οι γεωργοί της 7ης χιλιετίας αναζητώντας οψιδιανό, την πέτρα που έχει «κογχώδη» θραύση και με κατάλληλη κοπή δίνει αντικείμενα με κοφτερές ακμές (μαχαίρια, αιχμές για βέλη και δόρατα, και εργαλεία όπως τσεκούρια, δρεπάνια, λεπίδες ξυρίσματος κ.ά.).
Τα απορρίμματα εξόρυξης και λάξευσης του οψιδιανού στα Νύχια καλύπτουν επιφάνεια 900 περίπου στρεμμάτων. Σε μερικά σημεία, η πυκνότητα των φυσικών κονδύλων και των απορριμμάτων της λάξευσης είναι εντυπωσιακή. Υπολογίζεται ότι περί τα 5 εκατομμύρια πυρήνες λαξεύτηκαν στα Νύχια, αν και είναι αδύνατον να υπολογιστεί με ακρίβεια η παραγωγικότητα του λατομείου στα 8.000 χρόνια που εκτιμάται ότι βρισκόταν σε λειτουργία.
Η αφαίρεση του οψιδιανού από το μητρικό πέτρωμα ήταν εδώ ευκολότερη απ’ ό,τι στο Δεμεναγάκι (βλ. Διαδρομή 3 – Θειωρυχεία), στην ανατολική πλευρά του νησιού, εξού και η εκμετάλλευση του οψιδιανού στα Νύχια ήταν πιο συστηματική. Κοιλώματα και μικρές εξορυκτικές τάφροι εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία. Η λατόμηση του οψιδιανού από το σκληρό μητρικό πέτρωμα απέφερε εξαιρετικής ποιότητας «κονδύλους» και «πυρήνες», οι οποίοι μεταφέρονταν, με τα πρώιμα μέσα θαλάσσιας επικοινωνίας σε όλο το Αιγαίο και την ηπειρωτική Eλλάδα.
Στη Μήλο, λοιπόν, γινόταν μόνο η πρώτη επεξεργασία (παραγωγή κονδύλων) και όχι το τελικό προϊόν (αιχμηρό αντικείμενο), που κινδύνευε να καταστραφεί κατά τη θαλάσσια μεταφορά. Από τους κονδύλους τα διάφορα προϊστορικά εργαστήρια οψιδιανού στο Αιγαίο κατασκεύαζαν μεγάλη ποικιλία εργαλείων και όπλων. Η ονομασία «Νύχια» οφείλεται ακριβώς σε αυτούς τους σωρούς απορριμμάτων της προϊστορικής πρωτογενούς λάξευσης του οψιδιανού, τα οποία θυμίζουν νύχια.
Εκτός από τον οψιδιανό, εδώ στα Νύχια υπάρχουν επίσης εμφανίσεις ρυολίθου με ελασματοειδή ροή, καθώς και γεωμορφές (noches) σε διάφορα σχήματα, οι οποίες δημιουργούνται από τη διάβρωση που προκαλεί ο θαλασσινός αέρας στα ηφαιστειακά πετρώματα.
Αφού επιστρέψετε, συνεχίζετε στην κύρια διαδρομή με κατεύθυνση προς Τρυπητή. Θα δείτε χέρσα χωράφια αλλά και αρκετά που καλλιεργούνται ακόμα, κυρίως με σιτάρι και κριθάρι, αλλά και καλοκαιρινά κηπευτικά, ως επί το πλείστον άνυδρα, αφού ζουν με την υγρασία που υπάρχει στο έδαφος.
Τα πετρώματα από τα Νύχια ως την Τρυπητή είναι τοφφίτες που σχηματίστηκαν από παλαιότερα πυροκλαστικά υλικά αλλοιωμένα σε θαλάσσιο περιβάλλον, όπως μαρτυρά η παρουσία θαλάσσιων απολιθωμάτων (κυρίως δίθυρα και εχινοειδή). Οι τοφφίτες αυτοί είναι σχεδόν οριζόντιας στρωμάτωσης και σε ασυμφωνία με τους παλαιότερους ηφαιστίτες. Οι περισσότεροι είναι λεπτόκοκκοι, με ρυολιθικά κομμάτια και με θραύσματα οψιδιανού.
Συνεχίζοντας προς βόρεια/βορειοδυτικά για Τρυπητή περνάτε στα αριστερά σας τη διασταύρωση προς Σχινωπή και 250 μ. περίπου μετά θα δείτε, αριστερά, πλάι στο δρόμο ένα μικρό “διμάρτυρο” (δηλαδή αφιερωμένο στη μνήμη δύο αγίων) ξωκλήσι, το ξωκλήσι των Αγίων Αντωνίου και Ελευθερίου (Ρ2). Το έχτισε ένας Μηλιός το 1899, του οποίου οι δύο γιοι, Αντώνης και Λευτέρης, υπηρετούσαν στο στρατό κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Ο πατέρας τους, σε επίκληση για τη σωτηρία τους, υποσχέθηκε την ανέγερση εκκλησίας στη μνήμη των Αγίων που θα προστάτευαν τους γιους του στον πόλεμο.
Περίπου 350 μ. παρακάτω θα συναντήσετε αριστερά τη διασταύρωση προς Κληματοβούνι. Αξίζει τον κόπο να κάνετε τη 2η μικρή αυτή δευτερεύουσα διαδρομή, να διασχίσετε το γραφικό οικισμό και να ακολουθήσετε το στενό τσιμεντόδρομο προς τα δυτικά μέχρι το τέλος του (500 μ. απόσταση) για να επισκεφθείτε το παλιό ξωκλήσι της Παναγίας Τουρλιανής (Ρ3), ένα θαυμάσιο “μπαλκόνι” με εξαιρετική θέα στη δυτική Μήλο, τον κόλπο του Αδάμαντα και την Αντίμηλο. Ειδικά την ώρα που δύει ο ήλιος η θέα είναι μοναδική. Αφού επιστρέψετε στον κεντρικό δρόμο συνεχίζετε βόρεια/βορειοδυτικά και φθάνετε στην Τρυπητή.
Η Τρυπητή είναι ένα γραφικό χωριό στη ΝΔ πλαγιά του λόφου των Μύλων, που πήρε το όνομά του από τους πολλούς ανεμόμυλους που λειτουργούσαν στην περιοχή. Το όνομα Τρυπητή, πάλι, μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι το χωριό χτίστηκε πάνω από το παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο (κατακόμβες) της περιοχής (βλ. πιο κάτω), λαξεμένο, όπως και πολλές άλλες υπόσκαφες κατασκευές στο νησί, στο μαλακό ηφαιστειακό πέτρωμα από τόφφους. Οι πρώτοι κάτοικοι, στο πρώτο μισό του 19ου αι., έχτισαν τα σπίτια τους μόλις κάποιες δεκάδες μέτρα από το τείχος της αρχαίας πόλης της Μήλου που βρισκόταν στην περιοχή (βλ. πιο κάτω) και χρησιμοποιώντας δομικά στοιχεία από αυτό αλλά και από άλλα αρχαία κτήρια. Οι κάτοικοι της Τρυπητής είναι γνωστοί για την ποικιλία των επαγγελμάτων που μετήλθαν κατά καιρούς λόγω των μη εύφορων κτημάτων στην περιοχή. Πολλοί στράφηκαν στη μεταλλεία που άνθησε στη Μήλο (Θειωρυχεία, μεταλλεία μαγγανίου στο Βάνι, ορυχεία καολίνη και βιομηχανικών ορυκτών αργότερα) και μετοίκησαν σε άλλες μεταλλευτικές περιοχές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όταν στις αρχές του 20ου αι. η μεταλλεία αντιμετώπισε κρίση.
Η μεγάλη ενοριακή εκκλησία της Τρυπητής είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο (Ρ4). Αμέσως μετά τον Άγιο Νικόλαο, στα 50 μ. αριστερά, οι πεζοπόροι μπορεί να επιλέξουν εναλλακτικά να ακολουθήσουν το δρομάκι που θα τους φέρει κατευθείαν στο εκκλησάκι της Παναγίας Φανερωμένης (Ρ5). Με το αυτοκίνητο, στη διασταύρωση στη βόρεια άκρη της Τρυπητής ακολουθείτε προς τα αριστερά το δρόμο που κατηφορίζει προς τις κατακόμβες και τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μήλου. Στα 300 μ. μετά τη διασταύρωση θα δείτε το εκκλησάκι της Παναγίας Φανερωμένης (Ρ5). Όπως πολλά ξωκλήσια στη Μήλο, είναι και αυτό ιδιωτικό. Σώζονται στο ιερό σπαράγματα τοιχογραφίας της Παναγίας Nικοποιού, πιθανώς του 15ου αιώνα, ενώ στο βορεινό τοίχο διακρίνονται αρκοσόλια τάφων αγνώστου χρόνου.
Ο κατηφορικός τσιμεντόδρομος σταματάει μετά από 700 μ. σε ένα πλάτωμα-πάρκινγκ, απ’ όπου συνεχίζετε με τα πόδια ανάμεσα σε αιωνόβιες ελιές για να πάτε στις κατακόμβες (Ρ6). Στη ρεματιά ανατολικά από το Κλήμα θα δείτε πανύψηλα κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens), πιθανόν υπολείμματα δάσους αυτοφυών κυπαρισσιών.
Οι κατακόμβες της Μήλου είναι παλαιοχριστιανικό (2ος-5ος αι. μ.Χ.) διατηρητέο μνημείο, μαρτυρία της παρουσίας των πρώτων χριστιανών στη Μήλο, που ήταν –όπως φανερώνουν οι επιγραφές- Ιουδαίοι ασχολούμενοι με την εμπορία των ορυκτών του νησιού, τα οποία εξάγονταν σε κάθε γωνιά του ρωμαϊκού κράτους. Η ετυμολογία της λέξης, από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις κατά+κύμβη (κοίλο, ανοιχτό αγγείο), δηλώνει την υπόγεια φύση τους αλλά και τη μορφή των λαξεμένων σε αυτές τάφων. Σύμφωνα με το ρωμαϊκό νόμο, τα νεκροταφεία αναγνωρίζονταν αυστηρά ως άσυλα κι έτσι οι πρώτοι χριστιανοί επωφελήθηκαν από το απαραβίαστο των κατακομβών, ώστε, εκτός από ταφικά μνημεία, να τα χρησιμοποιήσουν και ως τόπους λατρείας και σύναξης.
Οι κατακόμβες της Μήλου αποτελούνται από τρεις ανεξάρτητους μεταξύ τους λαξεμένους θαλάμους, που, όμως, στη συνέχεια, ενώθηκαν με έξι διαδρόμους. Οι τάφοι έχουν λαξευτεί στα πλάγια (αρκοσόλια) και στο δάπεδο των διαδρόμων (επιδαπέδιοι) και συνολικά φτάνουν τους 291. Το άνοιγμά τους, μετά την τοποθέτηση του νεκρού, σφραγιζόταν με πώρινη ή μαρμάρινη πλάκα. Οι κατακόμβες, όταν βρέθηκαν, το 1840, ήταν ήδη εν πολλοίς συλημένες από αρχαιοκάπηλους, πειρατές και αδαείς ή κακόβουλους «επισκέπτες», αλλά μεγάλο μέρος της φθοράς τους οφείλεται και στην ευπαθή φύση του μαλακού, ηφαιστειακού τόφφου, του φυσικού δηλαδή πετρώματος όπου είναι λαξεμένες. Σε διάφορα σημεία έχουν εντοπιστεί διακοσμήσεις, επιγραφές, παλαιοχριστιανικά σύμβολα και μονογράμματα, σχετικά όλα με τους κατά καιρούς νεκρούς που τάφηκαν εκεί. Το μνημείο των κατακομβών αρχικά ανήκε σε ιδιώτη, ο οποίος το 1882 το μεταβίβασε στο Ελληνικό Δημόσιο. Λόγω των κατακομβών, η Μήλος είναι χαρακτηρισμένη ‘’Iερά Nήσος’’, ενώ η Ιερά Σύνοδος όρισε την Κυριακή των Αγίων Πάντων ως ημέρα εορτής των κατακομβών. Επισκέψιμη σήμερα είναι η δεύτερη κατακόμβη με εισιτήριο συμβολικού τιμήματος.
Φεύγετε από το πλάτωμα-πάρκινγκ των Κατακομβών και στα 100 μ. στρίβετε αριστερά στο βατό χωματόδρομο, ακολουθώντας τις πινακίδες προς τον αρχαιολογικό χώρο. Μερικά μέτρα παρακάτω θα δείτε την πινακίδα που σηματοδοτεί το σημείο όπου βρέθηκε το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου. Βρέθηκε το 1820 (επί Τουρκοκρατίας ακόμα), από έναν χωρικό στη διάρκεια αγροτικών εργασιών σε έξι τουλάχιστον κομμάτια, ανάμεσα σε άλλα αρχαία θραύσματα. Σε αυτά, πρέπει να βρισκόταν και το κομμάτι του αριστερού χεριού του αγάλματος που κρατούσε μήλο, καθώς και κομμάτι βάσης με επιγραφή, που λείπουν σήμερα, γιατί, ενώ καταγράφηκαν, δεν αποδόθηκαν από την αρχή σε αυτό, και στη συνέχεια χάθηκαν, χωρίς να αναζητηθούν για επανασύνδεση με το άγαλμα.
Πρόκειται για ημίγυμνη γυναικεία μορφή, φιλοτεχνημένη τον 1ο π.Χ. αι. σε παριανό μάρμαρο, ύψους 2 μ. περίπου, που η ταύτισή της με την Αφροδίτη δεν έχει με απόλυτη ασφάλεια βεβαιωθεί. Πρόκειται για ελληνιστικό αντίγραφο κλασικού πρωτοτύπου, το οποίο, λόγω τεχνοτροπίας, αποδόθηκε αρχικά στον Πραξιτέλη, αλλά ο πραγματικός γλύπτης λεγόταν Αλέξανδρος ή Αγήσανδρος και καταγόταν από την Αντιόχεια, όπως μαρτυρούσε η επιγραφή που υπήρχε στη βάση που χάθηκε. Οι θέσεις/στάσεις που μπορεί να είχαν και τα δύο χέρια της μορφής έχουν γίνει θέμα πολλών θεωριών και διατριβών. Το άγαλμα βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, καθώς Γάλλοι αξιωματικοί του ναυτικού που έτυχε να βρίσκονται στο νησί την εποχή της ανεύρεσης του αγάλματος αντιλήφθηκαν αμέσως την αρχαιολογική και καλλιτεχνική του αξία και προκάλεσαν την εκδήλωση ενδιαφέροντος Γάλλων διπλωματών που, μετά από έντονη προσπάθεια, κατάφεραν να το αποκτήσουν κάμπτοντας τις αντιδράσεις των αρχών του νησιού. Στο αρχαιολογικό μουσείο του νησιού βρίσκεται σήμερα ένα γύψινο ακριβές αντίγραφο του πρωτοτύπου.
Μετά από 400 μ. ο χωματόδρομος τερματίζει μπροστά στο αρχαίο θέατρο (Ρ7) της Μήλου. Ανασκάφτηκε για πρώτη φορά από το γερμανό αρχιτέκτονα Haller von Hallerstein το 1816-7, ο οποίος είχε ειδική άδεια από τις τουρκικές αρχές για αρχαιολογικές έρευνες στην Πελοπόννησο και στα νησιά, αν και η ύπαρξή του μαρτυρείται από ιστορικές πηγές πολύ νωρίτερα. Σήμερα μπορείτε να δείτε το χώρο της ορχήστρας μέχρι το δάπεδό της, 7 κερκίδες με 6 σειρές εδωλίων (καθισμάτων) από το κοίλο (χώρος θεατών) και αρχιτεκτονικά μέλη, κυρίως της σκηνής, αξιολογότατης αισθητικής και τέχνης. Στα σωζόμενα καθίσματα του θεάτρου χωρούν 700 περίπου θεατές, ενώ η αρχική του χωρητικότητα υπολογίζεται στους 7.000 θεατές. Το θέατρο πρέπει να κατασκευάστηκε στα ελληνιστικά χρόνια (3ος π.Χ. αι.) –όπως έδειξαν οι πρόσφατες ανασκαφές- και ήταν σε χρήση μέχρι και τη ρωμαϊκή περίοδο (1ος αι. μ.Χ.). Οι κερκίδες και ο διάκοσμος είναι από μάρμαρο, υλικό που δεν υπάρχει στην ηφαιστειογενή Μήλο, άρα έχει εισαχθεί αποτελώντας δείγμα ευμάρειας του νησιού την περίοδο αυτή.
Πάνω από το αρχαίο θέατρο, στη θέση «Τρεις Εκκλησιές», βρέθηκαν κατάλοιπα χριστιανικού βαπτιστήριου που ανήκε σε βασιλική αφιερωμένη στο Χριστό. Πρόκειται για λάκκο που περιβάλλεται σταυροειδώς από δύο βαθμίδες, ημικυκλικές στην άκρη τους, σε κάθε κεραία του σταυρού. Το βαπτιστήριο πρέπει να ήταν επενδυμένο εσωτερικά και εξωτερικά με λευκό μάρμαρο.
Από το αρχαίο θέατρο ακολουθώντας προς τα πίσω το χωματόδρομο και σε ένα πλάτωμα στα αριστερά σας, περίπου 100 μ. πριν βγείτε στο δρόμο των Κατακομβών, αφήνετε το αυτοκίνητο και ακολουθείτε τη σηματοδότηση του Miloterranean για να επισκεφθείτε την περιοχή όπου ήταν χτισμένη η αρχαία Μήλος. Αυτό το σηματοδοτημένο μονοπάτι είναι η τρίτη προτεινόμενη δευτερεύουσα διαδρομή συνολικού μήκους 850 μ. που κατηφορίζει προς την περιοχή που ονομάζεται Τραμυθιά και καταλήγει στην ακτή. Η πεζοπορία μέσα στον αρχαιολογικό χώρο περνάει δίπλα από αρχαία τείχη, ερείπια αρχαίων κτισμάτων και αρχιτεκτονικά μέλη σκορπισμένα ανάμεσα σε αιωνόβιες ελιές και τεράστιους σχίνους (Pistacia lentiscus). Πρόκειται για την αρχαία πόλη της Μήλου των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, μεταξύ των δύο λόφων (Προφήτη Ηλία και Πυργιάντε), οπότε η κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα συγκεντρώθηκε εδώ. Η πόλη είχε κέντρο δημόσιας ζωής (αγορά, ναό, βουλευτήριο), οικισμό και τείχη. Τα τείχη περιέβαλλαν τους δύο λόφους κατηφορίζοντας προς τη θάλασσα, αλλά το αρχαίο λιμάνι στο Κλήμα (όπου υπάρχουν κατάλοιπα της αρχαίας προβλήτας) βρισκόταν εκτός των τειχών. Το νεκροταφείο βρισκόταν κι αυτό εκτός των τειχών στην ανατολική πλευρά της πόλης, και οι τάφοι ήταν ευρύχωροι λαξευτοί θάλαμοι με κλιμακωτή είσοδο. Τόσο τα αρχαία τείχη όσο και οι θεμελιώσεις κτιρίων και η λιθοδομή του αρχαίου θεάτρου έχουν χτιστεί από ανδεσίτη της Μήλου. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, όπως σε κίονες, διακοσμητικές επιφάνειες κ.λπ., χρησιμοποιήθηκε μάρμαρο εισαγωγής. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν επίσης και γρανίτη. Εικάζεται ότι η λείανση των μαρμάρινων μελών έγινε με ντόπια ελαφρόπετρα. Στα 180 μ. περίπου από το πλάτωμα, βρίσκεστε σε ένα σημείο όπου το χωμάτινο μονοπάτι διχάζεται. Ακολουθώντας το μονοπάτι στα αριστερά, κάνετε μία ακόμα μικρή παρέκκλιση 150 μέτρων –μέσα στην 3η δευτερεύουσα διαδρομή- για να ανεβείτε ως το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία (Ρ8) που δεσπόζει στην κορυφή του λόφου, κτισμένο με κατάλοιπα αρχαίου ναού, του οποίου διακρίνονται αρχιτεκτονικά μέλη εντοιχισμένα ή διάσπαρτα. Στον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γάλλοι είχαν εγκαταστήσει εδώ επάκτια και αντιαεροπορικά πυροβόλα, και τα κελιά της εκκλησίας στέγαζαν τους χειριστές της πυροβολαρχίας (Bλ. Γρ. Mπελιβανάκη, «Oι Aγγλογάλλοι στη Mήλο κατά τη διάρκεια του A’ Παγκοσμίου Πολέμου», Aθήνα 2003). Η θέα σε όλη την περιοχή είναι εξαιρετική. Επιστρέφοντας και πάλι πίσω, το σηματοδοτημένο μονοπάτι κατηφορίζει τώρα προς την ακτή και καταλήγει στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου (P9). Είναι πολύ παλιότερο της 1ης αναφοράς του σε δικαιοπρακτικό έγγραφο (1871) και ανακαινίστηκε στη δεκαετία 1950-1960.
Δείτε το χάρτη.