Δείτε το χάρτη.
1:45΄ με αυτοκίνητο, 2-4 ώρες με ποδήλατο, 4-5 ώρες πεζοπορία, 13 χλμ.
Αφετηρία της διαδρομής είναι οι Αλυκές (ή Αλυκή), που από το 1981 έπαψαν να λειτουργούν, καλύπτουν όμως μία έκταση 500 στρεμμάτων και στο απόγειο της λειτουργίας τους είχαν δυναμικότητα 8.000 τόνων ετησίως. Ήδη από το 1840 ανήκαν στις 6 μεγαλύτερες της Ελλάδας, ενώ η απασχόληση σ’ αυτές χαρακτηριζόταν –όχι άδικα- ως «βαριά» εργασία. Για χρόνια, η παραγωγή φορτωνόταν σε πλοία από την προβλήτα, ακριβώς μπροστά από τις εγκαταστάσεις, στο σημείο που σήμερα ξεπροβάλλουν μέσα από τη θάλασσα τα σιδερένια απομεινάρια της.
Οι Αλυκές της Μήλου αποτελούνται από επίπεδες, αβαθείς παράκτιες λεκάνες που διαιρούνται σε επιμέρους διαμερίσματα (τηγάνια). Μέσα σε αυτές, κυκλοφορεί διαδοχικά το θαλασσινό νερό το οποίο, μετά την εξάτμισή του, αφήνει να κρυσταλλωθεί το αλάτι (NaCl) που περιέχει. Για την επιτυχή λειτουργία μιας αλυκής είναι απαραίτητο ο πυθμένας της να είναι μη υδατοπερατός, για το λόγο αυτό συνήθως έχουν αργιλικό υπόστρωμα (συνηθισμένο στη Μήλο) που συγκρατεί. το νερό. Το γεωθερμικό πεδίο της περιοχής, επίσης, έδινε το πλεονέκτημα στην ταχύτητα εξάτμισης στη συγκεκριμένη αλυκή. Ακόμα και σήμερα, που οι Αλυκές δεν λειτουργούν και έχουν περιέλθει στο ελληνικό δημόσιο (Ελληνικές Αλυκές Α.Ε.), κατά τους θερινούς μήνες είναι ορατό το υπόλευκο στρώμα των εβαποριτικών αλάτων που απομένουν, μετά την εξάτμιση του θαλασσινού νερού που εισρέει το χειμώνα στις λεκάνες.
Ενώ συνεχίζετε την πορεία σας στον παραλιακό δρόμο με νοτιοδυτική κατεύθυνση, και αμέσως μόλις προσπεράσετε στα αριστερά σας τη διασταύρωση για το αεροδρόμιο, θα συναντήσετε ένα ναόσχημο μνημείο (Ρ1), που χτίστηκε στη μνήμη 14 εκτελεσθέντων Μηλιών από τα στρατεύματα κατοχής κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τον αριθμό των εκτελεσθέντων, το μνημείο και όλη η γύρω περιοχή είναι γνωστά με το όνομα «Δεκατέσσερεις»».
Ακριβώς μετά το εκκλησάκι, αφήνετε τον κεντρικό δρόμο και στρίβετε αριστερά στον ανηφορικό ασφαλτόδρομο, που μετά από λίγο γίνεται βατός χωματόδρομος. Στην πραγματικότητα, οδηγείτε πάνω σ’ ένα μαλακό στρώμα περλίτη που μοιάζει με άμμο. Διασχίζετε αγροτικές εκτάσεις με ελαιώνες και αμπέλια, αλλά και χωράφια όπου καλλιεργούνται σιτηρά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μήλος είναι ιδανική για τις συγκεκριμένες καλλιέργειες, λόγω της ηφαιστειογενούς προέλευσης του εδάφους της που ευνοεί τον αερισμό των ριζών κάνοντάς το να οργώνεται εύκολα, ενώ η υγρασία των χαμηλότερων στρωμάτων του διατηρείται ευκολότερα και έτσι ευνοούνται οι ξερικές καλλιέργειες του θέρους. Προτιμώνται οι καλλιέργειες ντόπιων ειδών που προσαρμόζονται εύκολα στο ιδιαίτερο, τοπικό κλίμα και ανθίστανται στα ζιζάνια, με αποτέλεσμα να χρειάζονται ελάχιστη φυτοπροστασία
Καθώς ανηφορίζετε στο βατό χωματόδρομο, φτάνετε στο δάσος με τους κέδρους. Ο κέδρος είναι ένα από τα τρία ντόπια κωνοφόρα της Μήλου. Το επιστημονικό του όνομα είναι άρκευθος η μακρόκαρπη (Juniperus macrocarpa). Του αρέσουν τα αμμώδη εδάφη γι’ αυτό τον βρίσκουμε σε αμμοθίνες μπροστά σε παραλίες αλλά και σε εδάφη που δημιουργούνται πάνω σε περλίτη και κίσσηρη (ελαφρόπετρα). Διάσπαρτοι κέδροι ή συστάδες -απομεινάρια του μεγάλου κεδροδάσους που σκέπαζε αυτούς τους λόφους πριν από την πυρκαγιά του1982- ξεπηδούν ανάμεσα σε ελαιώνες, μικρούς αμπελώνες, φυσικά λιβάδια, φρυγανότοπους και εγκαταλειμμένους αγρούς.
Συνεχίζοντας νότια, αφήνετε πίσω σας το δάσος με τους κέδρους. Τώρα, οι πλαγιές των λόφων είναι σκεπασμένες με χαμηλή βλάστηση, με κυρίαρχα είδη τα ανθεκτικά στη βόσκηση φυτά όπως σκίνους (Pistacia lentiscus), φρύγανα (Genista acanthoclada), ρείκια (Erica manipuliflora), ασπαλάθους (Calicotome villosa), θυμάρια (Thymus capitatus) και λεβάντες (Lavandula stoechas). Λίγο παρακάτω, περνάτε δίπλα από το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου (Ρ2), ένα σύγχρονο ξωκλήσι χτισμένο σε ιδιωτικό χώρο.
Η λοφώδης περιοχή, από το μνημείο των Δεκατεσσάρων μέχρι και την περιοχή με τις «λούμπες» (βλ. παρακάτω) είναι γεμάτη δόμους και αλλεπάλληλα ρεύματα ρυολιθικής λάβας που εκχύθηκαν από το ηφαιστειακό κέντρο της Φυριπλάκας, όταν αυτό ήταν ακόμα σκεπασμένο από τη θάλασσα. Η λάβα που ξεπήδησε από το τότε υποθαλάσσιο ηφαίστειο σχημάτισε φυλλίδια μικρών κρυστάλλων βιοτίτη, μέσα σε μάζες ρευστού πετρώματος που περιέκλειαν ποσότητες θαλασσινού νερού. Τόσο η κορυφή όσο και τα χείλη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου στερεοποιήθηκαν και ρηγματώθηκαν, καθώς η λάβα ψυχόταν πολύ γρήγορα από το θαλασσινό νερό, με αποτέλεσμα οι περλίτες να εμφανίζονται κατακερματισμένοι (‘σπασμένες’ λάβες των ρευμάτων) στις παρυφές της ροής, ενώ μέσα στη ροή ο περλίτης έχει συστραφεί και εμφανίζεται σχετικά λιγότερο διαταραγμένος.
Περίπου 700 μέτρα μετά το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, στο σημείο που ο δρόμος στρίβει προς τα ανατολικά, θα αντικρίσετε μπροστά σας και εν συνεχεία θα διασχίσετε το Κεδρολίβαδο (Ρ3), ένα μεγάλο λιβάδι με διάσπαρτους αιωνόβιους κέδρους. Πολλά από αυτά τα δέντρα φτάνουν σε ύψος τα 11 μέτρα και η διάμετρος του κορμού τους μπορεί να φτάσει μέχρι και το ενάμιση μέτρο.
Κατηφορίζοντας από το Κεδρολίβαδο, διασχίζετε τις λοφοπλαγιές στις οποίες θα δείτε πολλές «λούμπες», ή αλλιώς τεχνητούς λάκκους που δημιούργησαν οι κτηνοτρόφοι για να συγκρατούν το νερό της βροχής, απαραίτητο για να ξεδιψούν τα αιγοπρόβατα, καθώς και ένα παλιό πέτρινο κτίσμα το οποίο πιθανότατα ήταν ενδιάμεση αποθήκη περλίτη
Στο σημείο (Ρ4) μπορείτε να απολαύσετε την όμορφη θέα προς τη Ζεφυρία. Το όνομα Ζεφυρία στους αρχαίους χρόνους ήταν ένα από τα ονόματα με τα οποία ήταν γνωστό το νησί. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στη Φυσική του Ιστορία αναφέρει ότι ο Αριστοτέλης ονόμαζε τη Μήλο Ζεφυρία (που ετυμολογικά συνδέεται με τον δυτικό άνεμο, το Ζέφυρο), καθώς ανήκει στις δυτικές Κυκλάδες. Η Ζεφυρία υπήρξε πρωτεύουσα του νησιού, με το όνομα «Μήλος» ή «Χώρα», από τα μέσα της Ενετοκρατίας έως και το τέλος της Τουρκοκρατίας, ενώ το 1901 πια, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, πήρε το σημερινό της όνομα. Το 1207 οι Ενετοί καταλαμβάνουν το νησί και εγκαθίστανται στο Κάστρο (Πλάκα) που τους εξασφαλίζει μεγαλύτερη προστασία από επιδρομές. Ενάμιση περίπου αιώνα μετά (1350-75 μ.Χ.) χτίζουν έναν πύργο στην περιοχή της σημερινής Ζεφυρίας, προκειμένου να ελέγχουν τη σοδειά και τη συλλογή των φόρων. Γύρω από τον πύργο, σύντομα δημιουργείται ένας μικρός οικισμός, οχυρωμένος με περιτείχισμα και τάφρο, ο οποίος σταδιακά εξαπλώνεται και πέρα από το τείχος. Ο οικισμός αυτός γνωρίζει σημαντική οικονομική ανάπτυξη και σύντομα οι Φράγκοι άρχοντες και ο Ενετός επίσκοπος μεταφέρουν σ’ αυτόν την έδρα τους, ανακηρύσσοντάς τον πρωτεύουσα του νησιού, με λιμάνι-επίνειο την «Πρωτοθάλασσα», τη σημερινή Κάναβα. Ο ναός της Kοιμήσεως της Θεοτόκου ή Παναγίας Πορτιανής στη Ζεφυρία ήταν ο μητροπολιτικός ναός του νησιού και στο προαύλιό του γίνονταν οι λαϊκές συνελεύσεις. Ακολούθησαν τέσσερις περίπου αιώνες ευημερίας μέχρι να αρχίσει η παρακμή της Ζεφυρίας, κυρίως λόγω της νοσηρότητας του κλίματος. Η μυστηριώδης «νόσος της Μήλου», όπως αποκαλούσαν οι ξένοι τη νοσηρότητα αυτή, ίσως σχετίζεται με την ελονοσία (λόγω και των τότε γειτονικών ελωδών εκτάσεων στις σημερινές αλυκές). Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τοπικούς σεισμούς που έλαβαν χώρα την περίοδο εκείνη, συντέλεσε στην εγκατάλειψη της Χώρας με αποκορύφωμα το 1767, έτος του «μεγάλου θανατικού». Ωστόσο, η Χώρα δεν έμεινε ποτέ τελείως ακατοίκητη και μεταγενέστερα, με την καταπολέμηση της ελονοσίας και τη λειτουργία μεταλλευτικών επιχειρήσεων σε κοντινή απόσταση (κυρίως των Θειωρυχείων αλλά και των ορυχείων καολίνη), ο πληθυσμός της συγκρατήθηκε και σταδιακά επανήλθε. Πρωτεύουσα, όμως, είχε πλέον γίνει η Πλάκα με επίνειο τον Αδάμαντα, που είχε ήδη εποικισθεί από Κρητικούς (Σφακιανούς).
Φτάνοντας στη διασταύρωση στο σημείο (Ρ5), συνεχίζετε νότια και διασχίζετε το πιο συναρπαστικό κομμάτι αυτής της διαδρομής. Η τεράστια βύθιση του εδάφους μπροστά σας είναι ο κρατήρας της Φυριπλάκας, με διάμετρο 1.700 μέτρων και βάθος 200 μέτρα. Πρόκειται για πυροκλαστικό κώνο, ίδιας ηλικίας με τον κρατήρα του Τράχηλα στη βόρεια πλευρά του νησιού, δηλαδή του Μέσου-Ανώτερου Πλειστόκαινου (480.000-90.000 χρόνια πριν). Μπορείτε να παρατηρήσετε στρώματα τέφρας, άμμου και περλιτικών θραυσμάτων ρυολιθικής σύστασης, σε συνεχείς εναλλαγές.
Γύρω από τον κρατήρα της Φυριπλάκας (όσο και του Τράχηλα), βρίσκονται αποθέσεις περλίτη. Ο περλίτης είναι ορυκτό (φυσική ηφαιστειακή ύαλος) ίδιας χημικής σύστασης με τον οψιδιανό και την ελαφρόπετρα. Έχει την ιδιότητα να διογκώνεται μέχρι και 20 φορές, όταν σε κοκκώδη μορφή θερμανθεί απότομα στους 900-1000° C, και τότε να γίνεται ιδιαίτερα ελαφρύς (η φύση ουσιαστικά έκανε κάποτε το ίδιο και δημιουργήθηκε η ελαφρόπετρα). Ο περλίτης χρησιμοποιείται σαν ελαφροβαρές αδρανές για δομικά προϊόντα, μονωτικό, βελτιωτικό εδάφους, βοηθητικό διηθητικό υλικό χυμών, μπύρας, ελαίων, σε βιομηχανικές μονώσεις και άλλες ειδικές χρήσεις. Η Μήλος αποτελεί το μεγαλύτερο κέντρο εξόρυξης και επεξεργασίας περλίτη παγκοσμίως.
Στην περιοχή που διασχίζετε, η βλάστηση διαφοροποιείται και πάλι. Μπροστά σας απλώνεται ένα μεγάλο τεχνητό λιβάδι ως τις παρυφές του ηφαιστείου, όπου δεν μπορούσαν να φτάσουν τα γεωργικά μηχανήματα. Δεξιά σας ξεπροβάλλουν μεγάλοι κέδροι, απομεινάρια ενός μεγάλου δάσους που χάθηκε σιγά-σιγά με τα χρόνια. Χαρακτηριστικό φυτό της περιοχής είναι η κοκκινόφρισσα (Hyparrhenia hirta), ένα πολυετές αγρωστώδες φυτό που έχει κυριαρχήσει χάριν της ανθεκτικότητάς του στη βόσκηση των αιγοπροβάτων.
Στις τομές του δρόμου μπορείτε να δείτε στρώματα από πυροκλαστικές αποθέσεις, κυρίως άμμους, που αποτελούν ενδείξεις υποθαλάσσιας ιζηματογένεσης, καθώς, σε κάποια από τις περιόδους δραστηριότητάς του, το ηφαίστειο βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Άλλωστε, από αυτό το ηφαίστειο προέρχονται τα μεγάλα ρεύματα που σχημάτισαν υποθαλάσσια τον περλίτη.
Θα παρατηρήσετε, επίσης, διαστρώσεις πυροκλαστικών υλικών (φυσικά θραυσμένα υλικά ηφαιστειογενούς προέλευσης) με κλίση προς το εσωτερικό του κρατήρα, καθώς και συνεχώς εναλλασσόμενα στρώματα τέφρας, άμμου και περλιτικών θραυσμάτων. Σε κάποια από αυτά υπάρχουν ενδείξεις υποθαλάσσιας απόθεσης (π.χ. πιο ευμεγέθη περλιτικά θραύσματα είναι «βυθισμένα» στις υποκείμενες αποθέσεις), ενώ άλλα στρώματα, ιδίως αταξινόμητου και πιο αδρόκοκκου περλιτικού υλικού, μάλλον είναι προϊόντα χερσαίας απόθεσης. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι κατά τη διάρκεια του σχετικά πρόσφατου γεωλογικού χρόνου, το περιβάλλον απόθεσης άλλαξε από παράκτιο σε χερσαίο, λόγω των τεκτονικών κινήσεων που συνδέονταν με την ηφαιστειότητα.
Φθάνοντας στο νοτιότερο σημείο αυτής της διαδρομής (Ρ6), στη θέση Κάλαμος, θα δείτε τις παλιές στοές εξόρυξης καολίνη. Οι εμφανίσεις καολίνη εντοπίζονται στις παρυφές του ηφαιστειακού κώνου της Φυριπλάκας, όπου οι προϋπάρχοντες ηφαιστίτες έχουν υποστεί έντονη εξαλλοίωση από όξινα διαλύματα που δημιουργούνται κατά την έξοδο θερμών ατμών πλούσιων σε υδρόθειο. Στα σημεία έκλυσης ατμίδων, οι καθαροί, καλά διαμορφωμένοι κίτρινοι κρύσταλλοι που βλέπετε είναι αποθέσεις αυτοφυούς θείου, το οποίο σχηματίζεται από την οξείδωση του υδροθείου στην ατμόσφαιρα. Το θείο συνοδεύεται από μια σειρά σπάνιων σχετικά δευτερογενών θεϊκών ορυκτών όπως μελαντερίτης, αλοτριχίτης, αλουνίτης, που αναπτύσσονται σε συσσωματώματα και έχουν προέλθει από τη χημική εξαλλοίωση των συστατικών του περλίτη και άλλων ηφαιστειακών πετρωμάτων της περιοχής. Ο αλουνίτης (γνωστός και ως στυπτηρία ή στύψη) χρησιμοποιείτο στην ιατρική από την αρχαιότητα ως αιμοστατικό. Έχουν αναφερθεί επίσης στην ίδια περιοχή στυπτηρίες και αλουνογενής.
Τα θειικά ορυκτά είναι ένυδρα ορυκτά και εμφανίζονται με ροζ, λευκό, υποκίτρινο και ανοικτό πράσινο χρώμα. Είναι εξαιρετικά εύθραυστα και γίνονται αντιληπτά ως μικροσκοπικές βελόνες, λεπτές επιφλοιώσεις και συμπαγή συσσωματώματα.
Οι ατμίδες, σημεία έκλυσης υδροθειούχων αερίων με τη χαρακτηριστικά έντονη οσμή και με θερμοκρασία που φτάνει τους 1000º C, είναι καλύτερα ορατές όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι χαμηλή, οπότε η συμπύκνωση των υδρατμών είναι εντονότερη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, γίνονται αντιληπτές από την έντονη μυρωδιά υδρόθειου. Πέρα από τα σημεία εντονότερης ατμιδικής δραστηριότητας που εντοπίζονται πάνω από παλαιές στοές, υπάρχουν πολλά σημεία με αυξημένη θερμοκρασία, εύκολα αντιληπτή με την αφή.
Προς τα νοτιοδυτικά, φαίνεται η συνέχεια του ηφαιστειακού κώνου και οι στρώσεις του πυροκλαστικού υλικού, ως το ακρωτήριο της Φυριπλάκας. Σε συνθήκες καλής ορατότητας θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε το Πρασονήσι και τις Ανάνες (Δίψες).
Η βλάστηση στην περιοχή του Κάλαμου είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένη τόσο λόγω της οξύτητας των εδαφών όσο και από την εντατική βόσκηση. Κάποια είδη ποωδών, έντονα πράσινων φυτών, έχουν καταφέρει να επιβιώσουν στο εξαιρετικά όξινο περιβάλλον. Από την περιοχή των ατμίδων, και ακόμα καλύτερα από την κορυφή του λόφου λίγο πιο νότια, όπου υπάρχουν οι κεραίες του ΟΤΕ, μπορείτε να απολαύσετε μια πανοραμική θέα στις νότιες ακτές της Μήλου. Η όμορφη παραλία που βλέπετε ακριβώς ανατολικά από το ακρωτήριο Κάλαμος, είναι η παραλία της Αγίας Κυριακής, μία από τις τουριστικότερες του νησιού.
Αρχαιολογικές έρευνες, όπως του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης με την οικονομική υποστήριξη της S&B, που έχουν διεξαχθεί κατά καιρούς, έχουν δείξει ότι στην ευρύτερη περιοχή της Αγίας Κυριακής υπήρχε οικισμός και γινόταν εκμετάλλευση και επεξεργασία βιομηχανικών ορυκτών, ήδη από την ύστερη Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή περίοδο.
Για τη συνέχεια της διαδρομής ακολουθείτε τον ίδιο δρόμο αντίστροφα ως το σημείο της διασταύρωσης (Ρ5), όπου συνεχίζετε ευθεία (βόρεια), κατηφορίζοντας στον βατό χωματόδρομο μέσα από τη ρεματιά. Σε ένα σημείο της (Ρ7) θα δείτε τους «Στόλους», παλιά κτίσματα από εγκαταστάσεις υδροληψίας που είχε κατασκευάσει ο Δήμος Μήλου για την υδροδότηση του νησιού. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έχουν εγκαταλειφθεί, καθώς η υδροδότηση του νησιού γίνεται σήμερα κυρίως με αφαλάτωση.
Συνεχίζοντας προς τα βόρεια, θα δείτε στους λόφους, δεξιά και αριστερά σας, αραιές συστάδες κέδρων, γεωργικές εκτάσεις με ελαιώνες, χωράφια όπου καλλιεργούνται σιτηρά και καλοκαιρινά κηπευτικά. Στην περιοχή αυτή, που είναι γνωστή με το όνομα Κάμπος, υπάρχουν επίσης πολλά θερμοκήπια που προμηθεύουν τη Μήλο με φρέσκα λαχανικά, ιδιαίτερα νόστιμα λόγω της ηφαιστειακής σύστασης του εδάφους. Μέχρι να βγείτε στον κεντρικό ασφαλτόδρομο, θα περάσετε δίπλα από δύο ενδιαφέροντα ξωκλήσια.
Ένα απ’ αυτά, ο Άγιος Δημήτριος (Ρ8) είναι ένα μικρό εκκλησάκι χωρίς τοιχογραφίες, μεταξύ των πολλών που βρίσκονταν παλαιότερα στον Κάμπο, το οποίο είναι χτισμένο σε ιδιωτική έκταση πίσω (νότια) από την Αλυκή. Το παλαιότερο έγγραφο στο οποίο αναφέρεται o Άγιος Δημήτριος χρονολογείται στο 1840, οπότε γνωρίζουμε ότι η κατασκευή του ανάγεται σε προγενέστερη περίοδο. Λόγω προσχώσεων στη γύρω περιοχή, το δάπεδο του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται μισό περίπου μέτρο χαμηλότερα από την επιφάνεια του εδάφους.
Ο Άγιος Γεώργιος «ο Κατζηλιέρης» (Ρ9) είναι ένα ακόμα εκκλησάκι στον Κάμπο. Η κατασκευή του ανάγεται πριν από το 1730, σύμφωνα με το παλαιότερο έγγραφο που το αναφέρει. Βρίσκεται κι αυτό σε ιδιωτική έκταση. Ούτε και σε αυτό υπάρχουν τοιχογραφίες.
Μετά τον Κάμπο, ο χωματόδρομος στρίβει προς τα ανατολικά και παρακάμπτει το αεροδρόμιο της Μήλου. Το αεροδρόμιο αυτό κατασκευάστηκε το 1972, με οικονομική και τεχνική συνδρομή της S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε. (τότε Αργυρομεταλλευμάτων & Βαρυτίνης Α.Ε.Ε.) δίπλα ακριβώς στις Αλυκές.
Μετά το αεροδρόμιο, ο χωματόδρομος συνεχίζει ακριβώς δίπλα στις βορειοανατολικές όχθες των Αλυκών, που είναι σκεπασμένες με ποώδη βλάστηση με χαρακτηριστικά έντονα κόκκινα/καφετί χρώματα. Οι Αλυκές σήμερα αποτελούν σημαντικό υγροβιότοπο, με βλάστηση αλοφυτική, δηλαδή φυτά που χρειάζονται υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων για την ανάπτυξή τους. Τέτοιο είδος είναι η αρμυρίθρα (Salicornia europaea), που το καλοκαίρι αποκτά ένα χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα. Κάθε άνοιξη και φθινόπωρο η ευρύτερη περιοχή αποτελεί σταθμό ξεκούρασης και ανεφοδιασμού για πολλά είδη μεταναστευτικών παρυδάτιων πουλιών αλλά και αρπακτικών
Λίγο πριν επιστρέψετε στον κεντρικό ασφαλτόδρομο -όπου και ολοκληρώνεται η διαδρομή σας- στη βάση ενός χαμηλού αναχώματος στα δεξιά σας, συναντάτε την πηγή Αλυκής, ένα σπήλαιο με χλωριονατριούχα ιαματικά νερά (Ρ10) με θερμοκρασία 29º C και περιεκτικότητα σε χλώριο που δηλώνει αναλογία ανάμειξης γλυκού με θαλασσινό νερό 2 προς 1 [μετρήσεις του 1985 – Μ. Σταματάκης]. Σε κείμενο του 1835 (Ξαβερίου Λάνδερερ-Xavier Landerer, «Περί των εν Μήλω Θερμών Υδάτων», 1835) αναφέρεται ότι βρίσκεται «εις τους πρόποδας του μικρού λόφου, προχωρούντες από την παλαιάν πόλιν (Ζεφυρία) εις τον λιμένα όπου είναι σήμερον η αλυκή…». Στην ίδια πηγή αναφέρεται, ότι η είσοδός του ήταν χαμηλή, ώστε να χρειάζεται κάποιος να σκύψει για να μπει, ότι χωρούσε 60 με 70 άτομα και ότι η θερμοκρασία των νερών έφθανε τους 25° C. Σήμερα δεν είναι επισκέψιμο, επειδή έχει πέσει η οροφή κοντά στη είσοδο.
Δείτε το χάρτη.