Δείτε το χάρτη.
4 ώρες, αυτοκίνητο και πεζοπορία σε κάποιο μέρος, 24 χλμ.
Με αφετηρία της διαδρομής το επίνειο του νησιού, τον Αδάμαντα, οδηγείτε στον παραλιακό δρόμο με ανατολική κατεύθυνση, και περίπου στα 500 μ., συναντάτε το Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου (P1). Το Μουσείο δημιουργήθηκε το 1998 και λειτουργεί με την υποστήριξη της S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε., με σκοπό να αναδείξει την πλούσια και μοναδική γεωλογική και μεταλλευτική ιστορία του νησιού. Στη θάλασσα και στη μικρή παραλία μπροστά από το μουσείο θα δείτε μαύρη άμμο που αποτελείται από μαγνητίτη και προέρχεται από την αποσάθρωση ηφαιστειακών πετρωμάτων που περιέχουν μέταλλα.
Αμέσως μετά το Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου, ξεκινά η γραφική παραλία Παπικινού, που η φυσική προέκτασή της φτάνει μέχρι τις Αλυκές. Είναι μία από τις μεγαλύτερες παραλίες της Μήλου, αβαθής, με άμμο και ψηλά αρμυρίκια.
Συνεχίζοντας νότια, περίπου σε 2 χιλιόμετρα από τον Αδάμαντα, συναντάτε το «Συνεδριακό Κέντρο Μήλου–Γεώργιος Ηλιόπουλος» (P2). Πρόκειται για το αναστηλωμένο κτήριο του παλιού εργοστασίου επεξεργασίας καολίνη. Η κατασκευή του κτηρίου τοποθετείται στο 1925 και αποτελεί θαυμάσιο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου. Στον προαύλιο χώρο του Συνεδριακού Κέντρου υπάρχει έκθεση με παλαιά μηχανήματα που λειτουργούσαν στο εργοστάσιο, όπως φιλτρόπρεσσες, γεννήτρια, βαγονέτα μεταφοράς ορυκτών. Το έργο της αναστήλωσης και της μετατροπής σε συνεδριακό κέντρο χρηματοδοτήθηκε από την εταιρεία ΟΡΥΜΗΛ Α.Ε., που ανήκει στην κα Καίτη Κυριακοπούλου (από τους κύριους μετόχους της S&B), η οποία, στη μνήμη του πατέρα της Γεώργιου Ηλιόπουλου, και με σκοπό τη συνεισφορά στην πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξη του νησιού, προχώρησε στην αξιοποίηση του εγκαταλειμμένου συγκροτήματος κτηρίων και στη μετατροπή τους σε πόλο προσέλκυσης συνέδρων από όλο τον κόσμο.
Αμέσως, μόλις βγείτε από το Συνεδριακό Κέντρο, και περίπου 500 μέτρα πριν φτάσετε στις λιμενικές εγκαταστάσεις στη θέση Κάναβα (P3), προσέξτε στα αριστερά του δρόμου τους σχηματισμούς στους πρόποδες του λόφου σε απόσταση περίπου 70 μέτρων, οι οποίοι σχεδόν στο σύνολό τους είναι πορώδεις τόφφοι, σε εναλλαγές με τόφφους χερσαίας απόθεσης. Το χρώμα τους είναι ερυθροκάστανο λόγω της έκπλυσης οξειδίων σιδήρου. Χαρακτηριστική είναι η ασυμφωνία των τόφφων χερσαίας απόθεσης με χρώμα από λευκό έως σταχί, με παρουσία θραυσμάτων κίσσηρης (ελαφρόπετρας). Κατά θέσεις, μέσα στους τόφφους υπάρχουν λευκά στρώματα διατομίτη. Αν πλησιάσει κανείς μπορεί να διακρίνει barrοws (βιοδηλωτικά ίχνη) από θαλάσσιους οργανισμούς που ζούσαν στον πυθμένα ρηχής θάλασσας: απολιθώματα ψαριών, φύλλα, δίθυρα, καθώς και γωνιώδη-αποστρογυλλωμένα κομμάτια κίσσηρης. Η ηλικία αυτών των σχηματισμών είναι πλειο-πλειστοκαινική. Το συνολικό πάχος του στρώματος των τόφφων ξεπερνά τα 100 μ. και, σε συνδυασμό με την κλίση τους και τα ιζηματολογικά/πετρολογικά χαρακτηριστικά τους, αποτελούν την προέκταση προς νότο των λευκών στρωμάτων του Σαρακήνικου (παραλία στη βόρεια ακτή) που απέχει μόλις 2,5 χιλιόμετρα από εδώ.
Συνεχίζοντας στον παραθαλάσσιο δρόμο, σε 300 περίπου μέτρα συναντάτε στα αριστερά σας υπόσκαφα από τόφφους. Πρόκειται για λουτρά σε χρήση κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, όπως υποδεικνύει το όνομα «Κάβο Γκιούλιο», δηλαδή Ακρωτήριο του Ιουλίου, που έχει δοθεί στο λόφο του «Φάρου». Στη συνέχεια, σε άλλα 200 μ. περίπου, περνάτε δίπλα από τις λιμενικές εγκαταστάσεις στη θέση Κάναβα (P3). Εδώ είναι εγκατεστημένες δύο από τις έξι σκάλες φόρτωσης ορυκτών που λειτουργούν σήμερα στο νησί: η δημοτική σκάλα φόρτωσης και η γέφυρα φόρτωσης της S&B, η οποία βρίσκεται δίπλα στην αποθήκη και στο περιστροφικό ξηραντήριο μπεντονίτη της εταιρείας.
Λίγο πιο κάτω, στην παραλία, βλέπετε τον Αυτόνομο Σταθμό Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας για το νησί (ΑΣΠ Μήλου – εργοστάσιο ΔΕΗ). Ο ΑΣΠ Μήλου παράγει ηλεκτρική ενέργεια συνολικής ισχύος 22 MW με την καύση μαζούτ χαμηλού θείου. Παρά το γεγονός ότι η Μήλος διαθέτει αξιολογότατο γεωθερμικό δυναμικό (το μεγαλύτερο πεδίο στην Ελλάδα και ένα από τα σημαντικότερα της Μεσογείου), αυτό παραμένει ανεκμετάλλευτο και η ηλεκτροδότησή της βασίζεται σε συμβατικά καύσιμα.
Στην ανατολική πλευρά του κόλπου του Αδάμαντα, απέναντι από το εργοστάσιο της ΔΕΗ, εντοπίζονται σε ορισμένα τμήματα της παραλίας θερμές υποθαλάσσιες πηγές και εκλύσεις θερμών αερίων (P4), που αποτελούν ίχνη και αποδείξεις του ενεργού γεωθερμικού πεδίου του νησιού. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι η θερμοκρασία του νερού κοντά στο σημείο αυτό φτάνει τους 50 C⁰, ενώ η σύστασή τους είναι χλωριονατριούχος. Θεωρούνται ιαματικά νερά, κατάλληλα για τη θεραπεία των αρθριτικών. Οι εκλύσεις των θερμών υδάτων και αερίων, επιφανειακών και υποθαλάσσιων, ελέγχονται κατά κύριο λόγο από τις τεκτονικές ασυνέχειες, ρωγμές και ρηγματώσεις που υπάρχουν στα υποκείμενα ηφαιστειακά πετρώματα. Ο εντοπισμός τους γίνεται από το κιτρινωπό χρώμα που εμφανίζεται στα βράχια λόγω της παρουσίας θείου.
Ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο, ακριβώς πριν το αεροδρόμιο του νησιού, φτάνετε στις Αλυκές (P5). Εδώ, υπάρχουν οι παλιές εγκαταστάσεις παραγωγής αλατιού, μέσω φυσικής εξάτμισης του θαλασσινού νερού (υποβοηθούμενου πιθανώς και από την αυξημένη θερμοκρασία του εδάφους λόγω της γεωθερμίας). Η έκτασή τους είναι 500 στρέμματα και η δυναμικότητα παραγωγής αλατιού ήταν 5.000 τόνοι/έτος. Στην πλευρά της θάλασσας υπάρχουν απομεινάρια σκάλας φόρτωσης του αλατιού. Σήμερα έχουν εγκαταλειφθεί, ενώ το 1981 ήταν ο τελευταίος χρόνος λειτουργίας τους. Αποτελούν σημαντικό υγροβιότοπο, με βλάστηση αλοφυτική, δηλαδή τα φυτά που εμφανίζονται χρειάζονται υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων για την ανάπτυξή τους. Τέτοια είδη είναι η Αρμυρίθρα (Salicornia europaea) που το καλοκαίρι έχει το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα, η Sarcocornia perennis και η Suaeda vera. Κάθε άνοιξη και φθινόπωρο η ευρύτερη περιοχή αποτελεί σταθμό ξεκούρασης και ανεφοδιασμού για πολλά είδη μεταναστευτικών παρυδάτιων πουλιών αλλά και αρπακτικών.
Στη συνέχεια του δρόμου θα παρατηρήσετε τη «ζαχαρώδη» λάβα, η οποία είναι ιδιαίτερα θραυσμένη σε μεγάλα και μικρότερα μπλοκ. Η συγκεκριμένη λάβα, με μορφή κοκκώδη, χαρακτηρίζεται περλίτης και έχει την ιδιότητα μετά από θραύση και απότομη θέρμανση γύρω στους 900οC να διογκώνεται με παραγωγή προϊόντος φαινόμενης πυκνότητας κατά 10 φορές μικρότερη (περισσότερες πληροφορίες στο βιομηχανικό ορυκτό Περλίτης). Αν πιάσετε ένα κομμάτι αυτής της λάβας, θα αντιληφθείτε και την προέλευση της τοπικής ονομασίας της που οφείλεται στην ιδιαίτερη υφή της: ονομάζεται ζαχαρόπετρα [της Χαλέπας], καθώς μοιάζει με συσσωματωμένη ζάχαρη. Εμφανίζεται από τη θέση Μαύρα Γκρεμνά έως την παραλία της Αχιβαδόλιμνης.
Στην περιοχή πριν την Αχιβαδόλιμνη (P6) λειτούργησε από την S&B ορυχείο εξόρυξης περλίτη, αμφιθεατρικά προς τον κόλπο, από το 1954 έως το 1982, και σήμερα αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αποκατάστασης εξοφλημένου ορυχείου που έχει πλήρως ενταχθεί στο τοπίο. Να σημειωθεί ότι η χρήση ντόπιων ειδών που είναι προσαρμοσμένα στις αντίξοες κλιματικές συνθήκες της Μήλου έδωσε τη δυνατότητα η αποκατάσταση να είναι ιδιαίτερα επιτυχής. Στη διαδρομή αυτή, δηλ. από τις Αλυκές ως την Αχιβαδόλιμνη, θα παρατηρήσετε κατά μήκος του δρόμου φυτά και δένδρα της Μηλέικης φύσης, όπως κέδρους και σχίνους. Λίγο πριν τη διασταύρωση προς Προβατά, βρίσκεται το κάμπινγκ της Μήλου, του οποίου η περίφραξη έχει γίνει με περλίτη.
Συνεχίζοντας φτάνετε στην Αχιβαδόλιμνη ή Χιβαδολίμνη (P7). Πρόκειται για σημαντικό υγροβιότοπο για την ορνιθοπανίδα που συγκεντρώνει εποχιακά πλήθος πτηνών. Η Αχιβαδόλιμνη είναι ένας από τους δύο μόνιμους υγροβιότοπους του νησιού, μαζί με το Ριβάρι. Το όνομά της οφείλεται στις αχιβάδες που ζουν μέσα στη λίμνη. Άλλοι εποχιακοί υγροβιότοποι είναι οι Αλυκές, ο Προβατάς και τα Αγκάθια. Στην Αχιβαδόλιμνη λειτουργούσαν προπολεμικά ιχθυοκαλλιέργειες, μεταξύ άλλων και χελιών.
Στην ομώνυμη παραλία, βόρεια της λίμνης, ο λιθόστρωτος δρόμος στην άκρη της παραλίας καταλήγει σε παλιές πέτρινες αποθήκες υλικών και στην παλαιά εγκαταλειμμένη σκάλα φόρτωσης (P8), η οποία λειτούργησε προπολεμικά για φόρτωση του καολίνη από το ορυχείο που βρίσκεται στο νότιο μέρος του νησιού.
Από την Αχιβαδόλιμνη ως την Αγία Μαρίνα εμφανίζονται ρυολιθικές – ρυοδακιτικές λάβες με περλιτική ή υαλώδη υφή (P9). Η ηλικία σχηματισμού της τοποθετείται στο Κατώτερο Πλειστόκαινο (πριν 1,1 – 0,9 εκατ. χρόνια) και συνδέεται με τον υποθαλάσσιο ηφαιστειακό κύκλο και την ενότητα των πυροκλαστικών σειρών και δόμων λάβας στα βόρεια και ανατολικά τμήματα του νησιού, και την ενότητα από δόμους και όξινες ροές λάβας στο κεντρικό τμήμα του νησιού, στην περιοχή της Χαλέπας και στην Πλάκα. Ο αδιόγκωτος περλίτης, εύκολα κατεργαζόμενος από τους λιθοξόους, χρησιμοποιήθηκε κατά το παρελθόν αλλά και σήμερα ως δομικό υλικό, μορφοποιημένος σε πρίσματα ή γωνιώδη δομικά στοιχεία για την κατασκευή οικιών, εκκλησιών, τοιχίων κ.ά. Άλλες θέσεις εμφάνισης περλίτη στο νησί είναι ο Τράχηλας, στα βόρεια, και η Φυριπλάκα, στα νότια, και οι δύο όμως περιοχές έχουν περλίτη νεότερης ηλικίας (380.000 έως 9.000 ετών, Ανώτερο Πλειστόκαινο).
Συνεχίζοντας προς Αγία Μαρίνα, αμέσως μετά την Αχιβαδόλιμνη, θα δείτε το ορυχείο καολίνη της Χαλέπας, ιδιοκτησίας του Δήμου Μήλου, το οποίο βρίσκεται σε φάση αποκατάστασης, σημαντικό ρόλο στην οποία είχε εθελοντικά η S&B. Πριν από τη θέση P10 μπορείτε να δείτε το δρόμο που σας οδηγεί σ΄αυτό. Παράκαμψη: Αν αφήσετε τον κεντρικό δρόμο και στρίψετε αριστερά, ανεβαίνοντας το δρόμο προς το ορυχείο μπορείτε να δείτε, νοτιοανατολικά στο βάθος, το ορυχείο περλίτη του Τσιγκράδου και λίγο πιο ανατολικά το αποκατεστημένο κομμάτι του ορυχείου καολίνη της Καστριανής. Η θέα είναι πανοραμική και μπορείτε να δείτε όλη την ανατολική Μήλο καθώς και την Κίμωλο.
Κατευθυνόμενοι προς την Αγία Μαρίνα, δίπλα στο δρόμο, στη θέση P10 βλέπετε τη χαρακτηριστική εμφάνιση του βιομηχανικού ορυκτού καολίνη, λευκού χρώματος και, κατά θέσεις, με οξειδώσεις σιδήρου (τα κόκκινο-κίτρινα σημεία). Ο καολίνης (περισσότερες πληροφορίες, στο βιομηχανικό ορυκτό Καολίνης) εξορυσσόταν από την αρχαιότητα σε διάφορα σημεία του νησιού με διάνοιξη στοών για την εύρεση της καλύτερης ποιότητας του κοιτάσματος (επιλεκτική εξόρυξη), και με μικρή απόληψη μερικών τόνων το έτος για εφαρμογές στην κεραμική. Στο πρόσφατο παρελθόν εξορυσσόταν με ανοιχτές εκσκαφές κυρίως για την παραγωγή λευκού τσιμέντου. Ο καολίνης της Μήλου είναι προϊόν υδροθερμικής εξαλλοίωσης (από ρευστά πλούσια σε θείο και σίδηρο, και γι’ αυτό, χωρίς εμπλουτισμό, είναι ακατάλληλος για την παραγωγή πορσελάνης και χαρτιού). Πριν φτάσετε στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας και πάνω από τη θέση P10 στη κορυφή του λόφου, μπορείτε να δείτε το μικρό παραδοσιακό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου (του Καπούλη), παλιά ιστορική μονή, και το αιολικό πάρκο με τις τέσσερεις ανεμογεννήτριες. Η βλάστηση στις πλαγιές του λόφου είναι πολύ πλούσια και χαρακτηρίζεται ως τυπική διάπλαση αείφυλλων πλατύφυλλων. Εδώ κυριαρχούν σχίνοι (Pistacia lentiscus), χαρουπιές (Ceratonia siliqua), πουρνάρια (Quercus coccifera), κουμαριές (Arbutus unedo) και φιλύκια (Phillyrea latifolia). Η παραπάνω βλάστηση είναι σμιλεμένη από τους αλατοφόρους βόρειους ανέμους που πνέουν συχνά στη περιοχή.
Η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας (P11) και οι γύρω εγκαταστάσεις έχουν κτισθεί με τοπικό ηφαιστειακό πέτρωμα, λάβα και τόφφο. Εντυπωσιακό είναι το μαρμάρινο υπέρθυρο σε δεύτερη χρήση με χρονολογία 1616. Ακριβώς απέναντι από το δρόμο εισόδου στην Αγία Μαρίνα υπάρχει ένα εγκαταλειμμένο παλιό αρχοντικό (P12). Οι ρωγμές του αποκαλύπτουν καταστροφή από σεισμική δραστηριότητα.
Στη διαδρομή από την Αγία Μαρίνα έως τον Ξερόκαμπο εμφανίζονται συνεχείς εναλλαγές από τόφφους και ανδεσίτες κυρίως εξαλλοιωμένους. Τόσο οι τόφφοι όσο και οι ανδεσιτικές λάβες έχουν ηλικία 2,7 – 1,6 εκατ. έτη (Ανώτερο Πλειόκαινο). Το σύμπλεγμα δόμων και ροών λάβας που εμφανίζεται στο δυτικό τμήμα της Μήλου επηρεάστηκε από μια υποθαλάσσια και στη συνέχεια χερσαία φάση ηφαιστειότητας, η οποία τοπικά έδωσε πυροκλαστικά υλικά και ηφαιστειακά λατυποπαγή. Στη θέση P13 υπάρχει εμφάνιση εξαλλοιωμένων σε μπεντονίτη τόφφων. Αν πάρετε στο χέρι σας ένα μικρό κομμάτι και το βρέξετε, μπορείτε να νιώσετε την πλαστικότητα και τη σαπουνώδη υφή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περιόδους ξηρασίας σπάει και μοιάζει με δέρμα φιδιού.
Συνεχείς είναι οι εμφανίσεις ανδεσιτικών λαβών (P14) και ηφαιστειακών βολίδων σε αυτό το τμήμα της διαδρομής. Στη θέση P15 οι ηφαιστειακές βολίδες έχουν υποστεί εξαλλοιώσεις σε αργιλικά ορυκτά. Σε άλλες θέσεις (P16, P17, P18), το μεγάλο μέγεθος των βολίδων είναι ένδειξη αρχικού επεισοδίου της ηφαιστειακής δραστηριότητας και προέλευσης από κοντινό ηφαίστειο. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εκείνης της περιόδου συνδέεται με πολλά μικρά ηφαιστειακά κέντρα κατά μήκος της ρηξιγενούς ζώνης που ξεκινά από την Κίμωλο και καταλήγει στη δυτική Μήλο, διεύθυνσης ΒΒΑ/ΝΝΔ.
Συνεχίζοντας βόρεια στο βατό χωματόδρομο, φτάνετε σε μία διασταύρωση που οδηγεί αριστερά στον ΄Αγιο Ιωάννη και δεξιά στον Εμπουριό. Εσείς συνεχίζετε ευθεία και στο βάθος, εμπρός και δεξιά σας στο λόφο, διακρίνετε έναν ερειπωμένο παλιό ανεμόμυλο.
Στην περιοχή του Ξερόκαμπου η ηλικία των ηφαιστειακών πετρωμάτων είναι αρχαιότερη. Ανήκουν στη βασική πυροκλαστική σειρά με ηλικία 3-2,6 εκατ. έτη (Μέσο – Ανώτερο Πλειόκαινο).
Λίγο πιο κάτω, στην περιοχή της Μερσινιάς, υπάρχουν παλαιές στοές εξόρυξης καολίνη και βαρύτη (P19). Ο βαρύτης, που οφείλει το όνομά του στο μεγάλο ειδικό βάρος του, συναντάται είτε λεπτόκοκκος και διαυγής είτε με συσσωματώματα πλακοειδών κρυστάλλων, σε φλέβες που διασχίζουν τον καολίνη
Στη θέση (P20) μπορείτε να κάνετε μια στάση και να επιλέξετε αν θα συνεχίσετε πεζή ή με το αυτοκίνητο). Σημειώστε πως στην περίπτωση που επιλέξετε την πεζοπορία, δεν υπάρχει πηγή ούτε κάποιο κατάστημα για οποιαδήποτε τροφοδοσία για τα επόμενα 5 χλμ. Συνεχίζοντας προς τα βόρεια, προς το ακρωτήριο Βάνι και το ομώνυμο μεταλλείο, αρχίζετε να βλέπετε σκληρά ηφαιστειακά πετρώματα, ανδεσιτικές λάβες και χαμηλή βλάστηση με φυτά της Μήλου καθώς και noches (έγκοιλα στη λάβα) τα οποία έχουν σχηματισθεί από τη διάβρωση των βράχων από τον δυνατό άνεμο ο οποίος περιέχει αλάτι. Στο βάθος και δεξιά σας διακρίνετε χρωματισμούς πετρωμάτων που οφείλονται σε οξείδια σιδήρου και θείου στους εξαλλοιωμένους τόφφους. Κατά μήκος του δρόμου βλέπετε την τυπική φρυγανώδη βλάστηση της Μήλου. Επίσης διακρίνονται και παλαιά εγκαταλειμμένα ορυχεία καολίνη. Φτάνοντας σε μία διασταύρωση και ακολουθώντας τη δεξιά κατεύθυνση (αριστερά πηγαίνει προς τη θάλασσα), διασχίζετε μια μεγάλη έκταση από φίδες (Juniperus phoenicea), τοπικά κωνοφόρα δένδρα. Η βλάστηση στη Μήλο είναι μεσογειακού τύπου και αποτελείται κυρίως από οικοσυστήματα αείφυλλων πλατύφυλλων και φρυγάνων. Σε αυτό το τμήμα της διαδρομής είναι χαρακτηριστικές οι συστάδες από φίδες σε μίξη με σχίνους (Pistacia lentiscus) και αγριελιές (Olea europaea var. oleaster).
Βγαίνοντας από την περιοχή με τις φίδες συναντάτε την πρώτη εμφάνιση μεταλλοφορίας, και δεξιά σας σε απόσταση περίπου 100 μέτρων, διακρίνετε τα υπολείμματα μεταλλευτικής δραστηριότητος η οποία συνεχίζεται μέχρι το μεταλλείο στο Βάνι.
Τα χρώματα της βλάστησης είναι σε πλήρη αντίθεση με τα εντυπωσιακά έντονα ερυθρά χρώματα των πετρωμάτων λίγο πριν από την είσοδο του μεταλλείου στο Βάνι. Στο χαμηλής περιεκτικότητας κοίτασμα μαγγανίου-σιδήρου που εντοπίζεται στο ακρωτήριο Βάνι, στο ΒΔ τμήμα του νησιού (P21), έγινε εντατική εκμετάλλευση κατά περιόδους (1886-1909 και 1916-1928). Η επιχείρηση απασχολούσε 150 μεταλλωρύχους, περίπου 50 γυναίκες και παιδιά που ξεχώριζαν και μάζευαν τα κομμάτια του μεταλλεύματος και άλλους 100 που εργάζονταν στη μεταφορά και φόρτωση του υλικού στα πλοία. Η εξόρυξη ήταν κυρίως επιφανειακή και ακολουθούσε χειροδιαλογή για την επίτευξη βέλτιστης ποιότητας.
Η μεταλλοφορία μαγγανίου στο Βάνι (περισσότερες πληροφορίες, στο βιομηχανικό ορυκτό Μαγγάνιο) είναι αποτέλεσμα υδροθερμικής απόθεσης που έλαβε χώρα μεταξύ των προηγούμενων 3,5 και 2 εκατ. ετών (Ανώτερο Πλειόκαινο). Αρχικά, το ηφαιστειογενές τοφφικό υλικό εναποτέθηκε σε αβαθές θαλάσσιο περιβάλλον. Ο σχηματισμός αυτός κατόπιν συμπιέσθηκε και μετασχηματίστηκε σε ψαμμιτικό τόφφο, στη δομή του οποίου αναπτύχθηκαν κατακόρυφες σχισμές (διακλάσεις). Τα υδροθερμικά ρευστά διαπέρασαν αυτές τις σχισμές και μετανάστευσαν κατά μήκος των επιπέδων στρώσεως του σχηματισμού αποθέτοντας οξείδια του μαγγανίου και άλλων μετάλλων, σχηματίζοντας έτσι φλέβες και φλεβίδια καθώς και εύθρυπτα συσσωματώματα ορυκτών μαγγανίου και βαρύτη σε αμμώδες περιβάλλον.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Βάνι υπάρχουν πολλά σημάδια στο έδαφος από την παρουσία αβαθούς θάλασσας στο παρελθόν. Έχουν εντοπιστεί απολιθώματα από δόντια και οστά θηλαστικών καθώς και δίθυρα θαλάσσια απολιθώματα, κοράλλια όπως και άλλα ενδιαφέροντα ευρήματα. Σήμερα στο μεταλλείο σώζονται μόνο ερειπωμένα κτήρια, θεμέλια των εγκαταστάσεών του και η σκάλα φόρτωσης στην παραλία (P22).
Στην παραλία Αγκάθια (P23) είναι ορατές παλαιές στοές και υπαίθριες εκμεταλλεύσεις. Επίσης, έχουν σωθεί οι παλαιές λιμενικές εγκαταστάσεις. Η παραλία έχει εύκολη πρόσβαση και προτείνεται για θαλάσσιο μπάνιο. Από τα Αγκάθια επιστρέφετε πίσω στη Μερσινιά.
Για τους λάτρεις της πεζοπορίας, μία εναλλακτική διαδρομή μετά τη Μερσινιά, είναι το μονοπάτι των Κυνηγών το οποίο οδηγεί στον Εμπουριό (P24). Στον Εμπουριό, τους καλοκαιρινούς μόνο μήνες, λειτουργεί καφενείο, με δυνατότητα ανεφοδιασμού. Από το δρόμο προς τον Εμπουριό φαίνονται τα σιλό και η σκάλα φόρτωσης περλίτη της S&B στο Αμπουρδεχτάκι, από όπου ξεκινάνε πλοία με προορισμό άλλα λιμάνια κυρίως της Μεσογείου, και της Β. Ευρώπης, δείγμα της συνέχειας της μεταλλευτικής δραστηριότητας στο νησί.
Ο Εμπουριός, όπως μαρτυρεί και η λέξη (Εμπορείον), ήταν το σημείο ανταπόκρισης με το Κλήμα στην αρχαιότητα και με τον Αδάμαντα μετά την ελληνική επανάσταση με θαλάσσια μέσα (καϊκια, βάρκες κ.λπ.). Εργαζόμενοι στα μεταλλεία, κτηνοτρόφοι, αλλά και οι λιγοστοί κάτοικοι στη δυτική Μήλο διαπεραιώνονταν απέναντι μέσω Εμπουριού.
Συνεχίζοντας νότια, στον κεντρικό χωματόδρομο, φτάνετε στην αβαθή θάλασσα στο Ριβάρι (P25), όπου υπάρχει μια όμορφη παραλία. ΄Εχει σχηματιστεί από αποθέσεις άμμου μεταξύ του βραχώδους εξάρματος ηφαιστειακού τόφφου (παράκτια γεωμορφή με το όνομα τόμπολο). Το τοπωνύμιο προέρχεται από την τουρκική λέξη «διβάρι», δηλαδή ιχθυοτροφείο, το οποίο οι καλόγηροι του υπερκείμενου μοναστηριού της Αγίας Μαρίνας εκμεταλλεύονταν για δική τους χρήση ή για εμπόριο. Το Ριβάρι συμπεριλαμβάνεται στο δίκτυο NATURA 2000 για την προστασία της περιβαλλοντικής & φυσικής κληρονομιάς. Τόσο στο Ριβάρι όσο και στην Αχιβαδόλιμνη και τους άλλους υγροβιότοπους του νησιού φωλιάζουν δεκάδες είδη πουλιών, μόνιμα και μεταναστευτικά.
Τέλος, ανηφορίζοντας προς τη Μονή της Αγίας Μαρίνας, ξαναβγαίνετε στον κεντρικό δρόμο και ολοκληρώνετε τη διαδρομή.
Δείτε το χάρτη.